Pregrada: prezimena koja sadrže krvno srodstvo
Sa stranica tvrtke Matis, s dopuštenjem autora prenosimo tekst g. Borisa Krizmanića o pregradskim prezimenima koja sadrže krvno srodstvo.
Broj poželjnih imena u nekom kraju oduvijek je bio ograničen. I danas u selima sa stotinjak obitelji imamo na desetke Ivana, Stjepana i Josipa i mnoštvo varijanti tih imena. Jedan od najlakših načina da se napravi razlika između nositeljâ istog imena jest da se svakome pridoda očevo ime (prvobitno u obliku pridjeva – atributa). Tako nastala prezimena zovu se patronimi. Manji dio prezimena toga tipa nastao je od majčinog imena. Ta se prezimena zovu matronimi. Da bi dijete dobilo prezime po majčinom imenu, morao je postojati poseban razlog: majka je bila ili izuzetno značajna osoba (vladarica, značajna javna osoba, svetica …) ili otac djeteta nije bio poznat pa je za tvorbu prezimena poslužilo majčino ime. Manji broj ove vrste prezimena motiviran je ostalim vrstama srodstva (brat, sin, unuk itd)
U kategoriji "krvno srodstvo" nalazimo četrdesetak motivirajuća imena koja su dala ukupno 85 prezimena. (Mogući su dakako i previdi pa će svaka dobronamjerna sugestija biti razmotrena).
Način tvorbe prezimena od imena je uobičajen: imenu se najčešće oduzima relacijski morfem i dodaje dočetak koji ima značenje nasljednik, "mladi" : Antun (Anton) – Antonić, Ljubo – Ljubić, Martin – Martinko. Najčešći dočeci su -ić, -čić, -ec, -ek, -ac, -ak. Neka prezimena ostala su u prvobitnom liku (Šimun, Vuk) i čine se najstarijima.
- Antonić – Antun
- Antolić – isto kao Antonić
- Auguštin – August
- Barić – Bara – (od Barbara)
- Baričević – isto kao Barić
- Bedeniković – Benedikt (Benediktus – doslovno dobar govor, hrv. inačica Zlatousti; uočljiva je metateza bene-dikt > bede-nik)
- Benc – isto kao Bedeniković
- Blažun – Blaž
- Bolšec – Baltazar
- Boltek – isto kao Bolšec
- Domjanić – Dominik -(od dominus = gospodnji)
- Drašković – Andrija (od hipokoristika Draš = Andrija)
- Filipčić – Filip
- Filipec – isto kao Filipčić
- Gjura – Juraj
- Gregorić – Grgur
- Gregurić – isto kao Gregorić
- Gretić – Greta (od Gertruda)
- Ilić – Ilija
- Ilijaš – isto kao Ilić
- Hanžek – Ivan (oblici Hanžek, Hanžel, Janžek izvedeni su iz germanskog oblika Hans)
- Hanžel – isto kao Hanžek
- Ivanković – Ivan
- Ivanović – isto kao Ivanković
- Ivanjko – isto kao Ivanković
- Ivić- isto kao Ivanković
- Ivšak- isto kao Ivanković
- Jakopić – Jakob
- Jakoplić – isto kao Jakopić (u oba slučaja obezvučeno je b na kraju osnovnog oblika)
- Jagić – Jaga (od Agata)
- Jeftić – Jeftimije
- Jurak – Juraj
- Juran – isto kao Jurak
- Juranić – isto kao Jurak
- Juričan – isto kao Jurak
- Jurički – isto kao Jurak
- Karlovšek – Karlo
- Klarić – Klara
- Marčinko – Martin
- Martinkec – isto kao Marčinko
- Martinko – isto kao Marčinko
- Ljubić – Ljubo
- Lovrenčić – Lovro
- Lovrenščak – isto kao Lovrenčić
- Margetić – Margareta (dijalektalno Margeta)
- Matijević – Matija
- Mihalić – Mihael ili Mihovil
- Mijašek – isto kao Mihalić
- Miklaužek – Nikola
- Miklaužić – isto kao Miklaužek
- Miklenić – isto kao Miklaužek
- Mikša – isto kao Miklaužek
- Mikulaš – isto kao Miklaužek
- Mikulić – isto kao Miklaužek
- Mikuljan – isto kao Miklaužek (od izvornog oblika Nikola u Zagorju, čini se, nema niti jedne direktne autohtone tvorbe)
- Mitok – Dimitar
- Pavić – Pavao
- Pavleković – isto kao Pavić
- Pavlić – isto kao Pavić
- Pavlinec – isto kao Pavić
- Pavlinić – isto kao Pavić (u osnovi ovih oblika svakako je ime Pavao, no moguće je da su oblici Pavlinec i Pavlinić potekli od crkvenog reda Pavlina.)
- Petrač – Petar
- Petrak – isto kao Petrač
- Petrinić – isto kao Petrač
- Stančić – Stanko
- Stanjko – isto kao Stančić
- Štefanec – Stjepan
- Štefko – isto kao Štefanec
- Šimun – Šimun
- Valek – Valentin
- Valentić – isto kao Valek
- Videc – Vid
- Vidić – isto kao Videc
- Vincek – Vinko
- Vincelj – isto kao Vincek
- Vinković – isto kao Vincek
- Vnučec – unuk (dijalektalno)
- Vnuk – isto kao Vnučec
- Vrbanc –Urban; nije isključeno preklapanje s dendronimom vrba.
- Vuk – Vuk (u pozadini zoonim vuk)
- Vukmanić – isto kao Vuk
- Zorić – Zora
- Zorinić – isto kao Zorić
- Zorko – isto kao Zorić
- Žiger – Žigmund (Sigismund)
U navedenom nizu matronimi su: Barić, Baričević, Gretić, Jagić, Klarić, Margetić, Zorić, Zorko, Zorinić.
Kada promotrimo šire područje, recimo Zagorje, broj varijanti prezimena od istog imena brzo raste, a naročito se povećava kada se uzme u obzir teritorij Republike Hrvatske. Npr. ime Ivan motiviralo je tristotinjak prezimenskih likova.
Učestalost svetačkih motivirajućih imena je velika i s pouzdanošću se može tvrditi da su ta prezimena nastala neposredno nakon rečenog Tridentskog koncila.
