Prezime Ivković
Prezime Ivković ima 2398 stanovnika Hrvatske i po učestalosti je 148. hrvatsko prezime.
Ivkovića je najviše: u Zagrebu (143 obitelji, 346 duša), Zadru (48, 152), Brnazama pokraj Sinja (44, 141), Škabrnji pokraj Zadra (37, 140), Splitu (47, 106), Osijeku (40, 86), Karlovcu (24, 50), Rijeci (19, 47), Vukovaru (10, 37), Donjem Hrašćanu pokraj Donjeg Kraljevca (9, 34).
Prezime je s jezičnog motrišta izvedeno od Ivko, jednog od hrvatskih oblika biblijskog imena hebrejskog podrijetla Ivan, koje je najprije glasilo Yehohanan, pa je stezanjem nastalo Yohanan (Yoh ili Yahveh = Bog, hanan = milostiv; grčki Ioannes, latinski Johannes) sa značenjem Bogu mio, Bogom dan, dar Božje milosti.
Grčki oblik Joannes stigao je u Hrvata kao Joan; grčko „j“ dalo je naše „i“, pa je nastalo Ioan, ali je istodobno, da bi se izbjegao hijat (zijev), umetnut je glas „v“, pa je nastao današnji oblik Ivan.
Ime se kršćanskim dijelom svijeta proširilo štovanjem Ivana Krstitelja i Ivana apostola: Ivan Krstitelj (oko 4. godine prije Krista – 28. godine), prorok, isposnik, sveti propovjednik, učenjem i najvještenjem Mesije prethodio je Isusu Kristu, krstio je Isusa; prvi svetac kršćanske crkve; Ivan apostol i evanđelist bio je galilejski ribar, sin Zebedejev, Isusov najmiliji učenik; najmlađi od dvanaestorice apostola i brat apostola Jakova Starijega. Bio je nazočan kod Kristova razapinjanja na križ, kada mu je Isus povjerio svoju majku Mariju. Prema predaji nakon Marijine smrti djelovao je s Petrom u Judeji, potom u Maloj Aziji utemeljio sedam crkava; poslije živio u Efezu, gdje je preživio mučenja za progonstva cara Domicijana i naposljetku bio prognan na otok Patmos. Autor je Evanđelja po Ivanu, triju poslanica i knjige Otkrivenja (Apokalipse), koje se ubrajaju među najčitanija djela ranokršćanske književnosti. Često je ikonografski prikazivan, obično uz simbol orla. Spomendan mu je 27. prosinca na Zapadu, a 26. rujna na Istoku.
Ivan je postalo istinsko svjetsko i najučestalije hrvatsko ime, koje slično glasi u mnogim jezicima: Iohannes (latinski), Ioannis (grčki), Jannis (novogrčki), Giovanni i Gianni (talijanski), Jean i Ives (francuski), John (engleski), Huan (španjolski), Joao (portugalski), Johan i Hans (njemački), Hans (švedski, norveški, danski), Jan (češki, poljski), Janoš (mađarski), Jon (rumunjski), Janez (slovenski), Jovan (srpski, bugarski, makedonski), Juhane (finski), Juhan (estonski), Jonas (litavski), Dan (flamanski), Ivan, Vanja (ruski), Ivan (bugarski), Sean (čita se Šon) (irski), Yves (bretanjski) itd.
Ime Ivan rano je zabilježeno u Hrvata: godine 1111. spominje se Ivan Matijin, sudac na Braču, godine 1184. u Povljima na Braču opat Ivan;[1] godine 1274. u Šibeniku Ivan, sin Martinov (Iuanne, filius Martini), godine 1297. Ivan iz Šibenika, otac zlatara Dominika u Zadru.[2]
Od imena Ivan u hrvatskom jeziku je stvoreno više od 300 prezimena te više od 50 naziva naselja.
Slična su jezičnog postanja i prezimena: Ivka, Ivkanec, Ivkić, Ivko, Ivkošić, Ivkov, Ivkovac, Ivkovčić.
Popis iz 2001. godine zabilježio je u Dalmaciji 264 Ivkovića obitelji s ukupno 666 duša, što je više od četvrtine svih pripadnika tog roda u Hrvatskoj.
Prezime Ivković rano se spominje na šibenskom području: u 15. stoljeću u Šibeniku je živio Ivan Ivković (Iuan Ifchouich); godine 1447. u Popelju je upisano prezime Ivković; godine 1583. u Šibeniku je Andrija Ivković (Iuchouich s. Andrea); godine 1691. u tom gradu je zabilježen Grubiša Ivković (Grubissa Ivcovich).[3]
Prema popisu iz 2001. godine na šibenskom području Ivkovići žive: u Šibeniku (dvije obitelji, četiri duše) i Vodicama (2, 6).
Jedan od starijih spomena prezimena Ivković potječe iz 1536. godine, kada je u Konavlima, u naselju Dunave, zabilježena obitelj Radosava Ivkovića.[4]
U Cavtat je 1892. godine iz Bijele Rudine pokraj Bileće (istočna Hercegovina) doselila obitelj s prezimenom Ivković.[5] Riječ o Ivkovićima zvanim Želud pravoslavne vjere, starosjediocima tog kraja, koji su prema J. Dedijeru kao bogata obitelj živjeli tu i prije dolaska Osmanlija.
Na Pelješcu, u Brijestima su upisane tri Ivkovića obitelji: Nikole Pavlova, Mara Ivanova i Luke Nikolina; godine 1673/1674. također tri Ivkovića obitelji: Nikole Pavlova, Matka Ivanova, Petra Nikolina; godine 1683. dvije Ivkovića obitelji: Marka Ivanova i Petra Nikolina; godine 1831. u Brijestima nema više Ivkovića,
Prema popisu iz 2001. godine na širem dubrovačkom području, ako se izuzme Korčula (1, 4), nema Ivkovića.
Ivkovići u Cetinskoj krajini zabilježeni su 31.ožujka 1792. godine, kada su 65-godišnji Stipan Ivković (rođen 1737), s Petrom Mastelićem pokojnog Mije (65), Pavom Kurajom pokojnog Petra, svi iz Brnaza pokraj Sinja, svjedočili u sporu u vezi sa zemljom između Nikole Poljakovića rečenog Čarić i braće Nikole i Frane Đakića.[6]
Preci tog Stipana Ivkovića doselili su iz Zagoričana pokraj Livna, gdje je biskup fra Pavo Dragićević u popisu iz 1741/1742. godine upisao petočlanu obitelj Jure Ivkovića (u izvorniku Georgius Iucovich).[7]
U tom selu, kojeg biskup fra Marijan Bogdanović po jednom njegovom zaseoku naziva Greda, 1768. godine prebivala je 20-člana obitelj Mije Ivkovića.[8]
Taj Mijo je bio vjerojatno otac popa glagoljaša Joze Ivkovića, za kojeg se zna da je umro 1839. godine u Vidošima, tada sjedištu stare župe Livno. Karizmatični fra Miroslav Džaja zabilježio je 1969. godine od Nine Ivkovića iz Zagoričana zanimljivu obiteljsku predaju. Njegov šukundjed Ivan bio je brat poznatog svećenika-glagoljaša don Joze Ivkovića, koji je imao petoricu braće. Spomenuti Ivan i četvrti brat Niko ostali su u Zagoričanima. Drugi brat Ante preselio je u Šujicu, danas općina Tomislavgrad. Treći brat Pavo odlazi na Kupres i od njega potječu kupreški Ivkovići. Zadnji brat imenom Luka se poturčio, a negovi potomci islamske vjere danas žive na jablaničkom području, u sjevernoj Hercegovini. Taj se događaj tako dojmio don Joze i braće da su zakleli svu rodbinu da nikome od svoje djece nikada ne nadijevaju ime Luka. I tako nema u Ivkovićima do danas ni jednog Luke, ni u Livnu ni u Kupresu”.[9]
Pavo Ivković je po dolasku na kuprešku visoravan najprije je bio kmet kod Idrizbegovića u selu Vrilima, a kasnije je preselio u Odžak, gdje i danas žive njegovi potomci, kupreški Ivkovići.
Na susjednom duvanjskom području živi jedna šestočlana obitelj s prezimenom Ivković, i to u Šujici.[10]
U Cetinskoj krajini prema popisu iz 2001. godine Ivkovići žive u četiri naselja s 57 obitelji i 179 duša: u Brnazama (44 obitelji, 141 duša), Glavicama (2, 5), Sinju (9, 21) i Vojniću Sinjskom (2, 12).
Od Ivkovića iz Brnaza je i 31-godišnji Frane Ivković, slavodobitnik 300. jubilarne sinjske alke, upriličene u Sinju 9. kolovoza 20015. godine
U Škabrnji pokraj Zadra pak svaki se deseti stanovnik preziva Ivković, a svi se diče i starinom svog roda.
Od škabrnjskih Ivkovića je fra Ivan (1684-1750) od oca Nikole Ivkovića i majke Kate rođene Mosolinov. Bio je provincijal i u više navrata i gvardijan zadarskog samostana Svetog Ivana, ali ostao je upamćen i po gradnji sva tri oltara u zadarskoj crkvi Svetog Mihovila. Na pročelju svakog od njih velikim slovima je urezano njegovo ime i prezime JOHANNES IVKOVICH.
Iz Škabrnje su još dvojica franjevaca trećoredaca: fra Josip (+1738) i fra Vincent Ivković (1750-1795).
Popis iz 2001. godine zatekao je na širem zadarskom području Ivkoviće u 13 naselja sa 111 obitelji i 385 duša, a najviše ih je: u Zadru (48 obitelji, 152 duše), Škabrnji (37, 140), Prkosu pokraj Škabrnje (6, 22), Nadinu (3, 13), Benkovcu (tri obitelji, 11 duša), Dobropoljcima pokraj Lištana Ostrovičkih (6, 13) itd.
Prezime Ivković zabilježeno je i 1625. godine, kada je Vatikan imenovao fra Tomu Ivkovića skradinskim biskupom i administratorom Bosanskog Kraljevstva (1625-1633). Od 1626. do 1630. biskup Ivković posjetio je i župe brodsko-gradiškog kraja; primjerice godine 1630. u Sikirevcima pokraj Slavonskog Šamca krizmao je 650 osoba.[11]
U Slavoniji se Ivkovići spominju krajem 17. i u 18. stoljeću: na brodsko-gradiškom području godine 1698. u Ravnom pokraj Sibinja živjela je obitelj Mihe Ivkovića; godine 1760. u Srednjem Lipovcu nalazila se kuća Antuna Ivkovića s dva bračna para i ukupno devet duša te obitelji: Antina i Grgina s po sedam, Ivanova s dvije i Jurina sa šest duša; u Vrbovoj su kuće Vinka i Marina Ivkovića s po dva bračna para i ukupno pet odnosno devet duša; [12] na vukovarskom području godine 1736. u Šarengradu upisana obitelj Vujice Ivkovića i u Beraku obitelj Petra Ivkovića; godine 1767. u Bapskoj obitelj Mate Ivkovića; na virovitičkom području u Drenovcu godine 1736. obitelji Jovana i Vuka Ivkovića; u Đakovštini: 1702. godine u Đakovu obitelji Maroša, Martina i Nikole Ivkovića, u Trnavi obitelj Luke Ivkovića; na požeškom području godine 1702. u Jurkovcu obitelj Marka Ivkovića i godine 1736. u Velikoj obitelji Matoša i Đure Ivkovića.[13]
Popis iz 2001. godine zatekao je u 73 slavonska naselja 204 Ivkovića obitelji s 553 duše.
Ovom prigodom navodimo mjesta s 10 i više Ivkovića: u Boboti (sedam obitelji, 22 duše), Dardi (6, 12), Đakovu (3, 12), Josipovcu (3, 14), Ljupini (3, 12), Mirkovcima (6, 17), Našicama (3, 11), Osijeku (40, 86), Petrijevcima (3, 12), Rezovcu (6, 16), Samatovcima (8, 21), Sladojevcima (3, 11), Slavonskom Brodu (6, 24), Valpovu (3, 11), Vinkovcima (9, 14), Virovitici (2, 10), Višnjevcu (8, 28), Vukovaru (10 obitelji, 37 duša).
Prezime Ivković u Međimurju se pojavilo 1698. godine, kad je u Cirkovljanu zabilježen grafijski oblik Ivkovics; u tom je naselju 1716. godine upisan oblik Iffkovich; godine 1843. u Donjem Pustakovecu je naveden oblik Ifkovits; u istom je mjestu 1900. godine u uporabi oblik Ivkovics.
Sadašnji oblik Ivković ustalio se iza 1931. godine, kad je zabilježen u Donjem Hrašćanu i još četiri međimurska naselja.[14]
Popis iz 2001. godine u Međimurju je zatekao Ivkoviće u sedam naselja s 21 obitelji i 58 duša, a najviše ih je: u Donjem Hrašćanu (devet obitelji, 34 duše), Donjem Pustakovecu (5, 11), Čakovecu (3, 6), Štrigovi (1, 6) itd.
U 26 mjesta zagrebačkog područja i Hrvatskog zagorja žive 192 Ivkovića obitelji s 505 duša, a najviše ih je: u Zagrebu (143 obitelji, 364 duše), Velikoj Gorici (9, 33), Sesvetama (5, 14), Zaprešiću (6, 12) itd.
Ivković je i prezime primorsko-istarskog područja: u 22 naselja tog kraja prebiva 69 Ivkovića obitelji sa 182 duše, a najbrojniji su: u Rijeci (19 obitelji, 47 duša), Puli (15, 33), Labinu (6, 16), Malom Lošinju (3, 12), Vrbovskom (3, 12) itd.
Prema popisu iz 2001. godine u 14 mjesta karlovačkog područja živi 57 Ivkovića obitelji sa 120 duša, a najviše ih je: u Karlovcu (24 obitelji, 50 duša), Gornim Dubravama pokraj Ogulina (5, 12), Ponikvama (6, 12), Ogulinu (3, 11) itd.
Spominjemo još i četiri manje skupine Ivkovića: sisačku (14 naselja, 35 obitelji, 81 duša), koprivničko-križevačku (11, 24, 46), bjelovarsku (7, 11, 26), varaždinsku (5, 9, 20).
Najviše ih je: u Sisku (sedam obitelji, 17 duša), Goljinu (7, 11); Koprivnici (7, 11), Đurđevcu (4, 10; Bjelovaru (3, 8), Brezovcu (2, 5), Galovcu (1, 5); Varaždinu (5, 13), Gornjem Kneginecu (1, 3) itd.
Litaratura
- D. Vrsalović, Povijest otoka Brača, Supetar 1968.. str. 100. i 16.
- I. Ostojić, III. nastavak rada Ivna Ostojića, Onomastika šibenskog kraja, str. 306: Zbornik Kačić Split 1989/1990.
- I. Ostojić, op. cit., , nastavak III., str. 307; Zbornik Kačić Split 1989/90. godine .
- N. Kapetanić-N. Vekarić, Stanovniđtvo Konavala, knjiga II., Dubrovnik 1999-, str. 262.
- Isto, knjiga I., str. 161.
- J. A. Soldo, Sinjska krajina u 17. i 18. stoljeću, knjiga II., Sinj 1997., str. 118.
- D. Mandić,Croati catholici Bosnae et Hercegovinae in descriptionibus annis 1743. Et 1768, exaratis, Roma-Chigao 1962., str. 21.
- Isto, str. 139.
- M. Džaja-K. Draganović, S kupreške visoravni, Baško Polje-Zagreb 1994., str. 447.
- Opširnije u mojoj knjizi Duvanjska prezimena, Tomislavgrad 2001. str. 148.
- A. Zirdum, Povijest kršćanstva u BiH, Plehan 2007., str. 278;
- A. Zirdum, Počeci naselja i stanovništvo brodskog i gradiškog kraja (1698-1991), Slavonski Brod 2001., str. 261., 161. i 308.
- M. Marković: povijest naselja i naseljavanje stanovništva, Zagreb 2002., str. 87., 93., 90; 224., 247; 319; 464. i 470.
- A. Frančić, Međimurska prezimena, Zagreb 2002., str. 291.
Naslovna fotografija: Jutarnji list
U popisu literature nije naveden vrsni rad iz hrvatske antroponimije:
D.Vidovic,PRILOG PROUCAVANJU ODRAZA SVETACKOG IMENA I V A N U HRVATSKOJ ANTROPONIMIJI,str.350.351.
-VIDI:hrcak.srce.hr/file/77939
prezime Ivkovic u Subotici u popisu domacinstava subotickog sanca pojavljuje se 1720.Status militaris In Fossato Szabathka. Popisani su Ivan i Petar Ivkovics kao pripadnici konjice sa pripadajucom zemljom. Prezime se spominje i krajem 17 stoleca prilikom krstenja u franjevackom samostanu pa se pretpostavlja da su tu doseljeni sa franjevcima. U detaljnom turskom popisu iz 1578 toga prezimena nema. Popisi posle proterivanja turaka1699 i kasnije sve do 1720 nisu bili uspesni jer se stanovnistvo opiralo popisu iz kog su odredjivane poreske obaveze. U svim daljnjim popisima prezime Ivkovic je prisutno u obliku Ifkovics, Ivkovity ili Ifkovits. U izvornom obliku je ostalo jedino u crkvenim knjigama.
Izvor:
“Koreni”, svedocenje vekova, pravni polozaj i stanovnistvo Subotice 1391-1828, istorijski arhiv Subotice 1991
Pozdrav svim Ivkovicima..Ja sam iz Vrcina mesto kod Beograda, moji su se doselili u Vrcin 1824 iz Mesta Bavaniste kod Panceva jedni su otisli u Umacre,a drugi u Vrcin..Ivan Ivkovic Trgovac i ortak sa ljudima iz obliznjih mesta Guberevac, Stojnik i nemenikuce dosao u Vrcin 1824 godine.Ivan je imao ugled u Vrcinu i bio je potpisnik molbe Knez Mihailu u ime celog sela da se ne proda Alija Godanj.Ivan je imao brata Milana,Ivan imao dva sina Stanoja i Radoja, Milan sina Djuradj.Posle se spominje Djuradj imao sina Zivka,Stepana i Stevama i cerku Milicu, Radoje je imao tri sina Miloje, Milovan i Marko, Stanoje se ne spominje dalje dal je ostao u selu i vec nista nema o njemu…Danas ima 9 kuca u Vrcinu Ivkovic slava Djurdjic, inace Ivan je done slavu sveti Nikola iz Bavanista, sto se promenilo nema podatak..Neka mi se neko javi koje iz Bavanista ili zna odakle smo dosli u Bavaniste i sta i kako..mail je milos.ivkovic@eunet.rs
Zoran Ivković
Moja istraživanja o porodici Ivković
Prvo što sam pročitao o Ivkovićima jeste da su stara hercegovačka porodica i da su došli iz Tesalije, u vreme kneza Časlava. Potvrda o istinitosti te priče krila se u poreklu prezimena. Ime Ivko od koga je nastalo ovo prezime kao takvo nije uobičajeno. Kod Južnih Slovena, u zapadnim oblastima koristi se ime Ivan, u istočnim područjima Jovan, a Ivko je karakteristično za južne i jugoistočne stare, srpske krajeve. Ivkovići su se doselili u Hum (Hercegovinu) u vreme srpskog vladara, kneza Časlava Klonimirovića iz dinastije Vlastimirovića (prednemanjićka Srbija) u desetom veku nove ere, između 927. i 952. god., najkasnije do 960. godine, iz Tesalije, središnje oblasti današnje Grčke (Srpska kraljevska akademija, Srpski etnografski zbornik, knjiga dvanaesta, Naselja srpskih zemalja, knjiga VI. , ,,Hercegovina”, antropogeografske studije, dr Jevta Dedijera, uredio dr J. Cvijić, 1909. god., u Beogradu, strana 223. ; Vladimir Ćorović, ,,Istorija srpskog naroda”, Drugi period, 5. Srbi između Vizantije, Hrvatske i Bugarske, BIGZ, (1989.), str. 73-76.) . U pradomovini Tesaliji su zajedno sa ostalim Srbima primili hrišćanstvo u devetom veku nove ere (Vladimir Ćorović, ,,Istorija srpskog naroda”, Drugi period, 4 . Pokrštavanje Južnih Slovena, BIGZ, (1989.), str. 67-71.), a rodonačelnik, čije ime i danas porodica sa ponosom nosi je njen prvi član, koji je postao hrišćanin i kršten kao Ivko. Porodica Ivković je pripadala starom slovenskom-srpskom plemenu Velegezita (Velegizita), koji se prvi put pominje u sedmom veku nove ere na području Tesalije. Velegeziti su u zalivu Volo u Tesaliji stvorili svoju provinciju Velegezitiju, lat. Belegezitiae. Bili su pomorci, ali i dobri ratnici. Velegeziti su zajedno sa drugim slovenskim-srpskim plemenima Dragovićima (Draguviti, Dragoviti), Sagudatima, Vajunitima (Vajoniti) i Brsjacima (Brzitima, Verzitima) učestvovali u opsadi Soluna 616. godine. Tada su Velegeziti vršili udare na Vizantijce sa mora (Vladimir Ćorović, ,,Istorija srpskog naroda”, Prvi period, 3. Sloveni naseljavaju Balkan i 5. Slovenska plemena i njihova kultura i Drugi period, 1. Bugari i balkanski Sloveni, BIGZ, (1989.), str. 24., 41. i 60. ; Ostrogorski Georgije, ,,Istorija Vizantije”, Drugi deo, Borba za opstanak i preporod Vizantiske države (610-711), I. Reforme cara Iraklija i ratovi sa Persijancima i Avarima, Beograd, Prosveta,(1969), str. 110-112. ; The Oxford Dictionary of Byzantium, I-III, ed. A.P. Kazhdan, New York-Oxford 1991, 500-501. ; Andreas N. Stratos, Byzantium in the Seventh Century, Volume IV, 668-685, Amsterdam 1978.). Romejski (vizantijski) car Mavrikije (582—602.), naslednik i zet cara Tiberija (578—582.) je za Slovene i Ante zapisao da su to slobodoljubiva plemena, koja ne trpe ropstvo. Čak i posle toliko vremena mnogobrojni toponimi u Tesaliji svedoče o prisustvu Srba, na primer: grad-luka Volos je nazvan po jednom od najvažnijih staroslovenskih-srpskih, predhrišćanskih božanstava, Volosu-Velesu, od oca, boga po imenu Rod i majke, boginje plodnosti, nebeske krave, zvane Zemun (Aleksandrina Cermanović-Kuzmanović, Dragoslav Srejović: ,,Leksikon religija i mitova drevne Evrope”, Savremena administracija, Beograd, 1992. god. , opšta odrednica ,,Slovenska religija”, str. 501-508. , pojedinačna odrednica ,,Veles” , стрana 558. ; Vesna Kakaševski/www.starisloveni.com/), mesto Velestino je izvednica od reči Veles-Volos; naselje Zagora, okruženo šumom, gorom; gradić Milina na samoj obali Egejskog mora sa prelepim pogledom i idealnim položajem u zalivu. Ivkovići su u desetom veku napustili Tesaliju i prvobitno su se nastanili u okolini Nikšića, to jest srednjovekovnog utvrđenog grada Onogošta, u državi srpskog kneza Časlava, u istočnom delu Huma. Nisu se dugo zadržali u Onogoštu i ubrzo su se preselili u Bijelu Rudinu kod Bileće, tamo se i danas jedan kraj zove Ivkovina, gde se nalazi nadgrobni krst Ivelje Ivkovića, koji je živeo u drugoj polovini 14. i početkom 15. veka i koji je bio srpski vitez u vojsci vojvode Vlatka Vukovića-Kosače.
Zatim sam video da je prvi Ivković, zabeležen 1435. godine u dubrovačkim spisima, imao meni nepoznato ime Radič i da je taj čovek uzeo na zajam 75 zlatnika. Ponovo je ime bilo ključ za sve. Radič, ime biljke, korišćeno je kao jedan od znakova prepoznavanja među srpskom vlastelom. Nadalje, utvrdio sam da je u pitanju velika vrednost tog zajma i da su morale postojati čvrste garancije za vraćanje istog. A šta je veće jemstvo, od imanja, imovine i titule? Saznao sam da je ova porodica imala ogromna imanja. U to doba, feudalizma, feude, velike posede, su imali samo feudalci, velmože, vlastelini, plemstvo, te su shodno tome Ivkovići plemići. U svom delu ,,Bilećske Rudine”, antropogeografska ispitivanja, Naselja srpskih zemalja, knjiga 2 – Srpski etnografski zbornik, knjiga V. , Beograd, 1903. godine , strana 867. /55*/ , dr Jevto Dedijer je o porodici Ivković zapisao, citiram: ,, … ona se broji među najstarije u Rudinama i u Gacku. Cijeli udut ove općine, od Bijele Rudine do Vatnice bio je svojina te porodice…” . Vatnica je srednjovekovno ime današnje Fatnice, a reč udut je arhaizam i znači područje. Sva zemlja, koja je pripadala ovoj plemićkoj porodici, prostirala se u dužini i širini od preko deset kilometara. To je bilo nekoliko hiljada hektara šuma, pašnjaka, voćnjaka, vinograda i njiva u njihovom vlasništvu. Kolika je vrednost pomenutog zajma, najbolje može objasniti sledeće poređenje. Tih 75 zlatnih dukata, odnosno 225 perpera je bilo skoro polovina godišnjeg dohotka (danka), od 500 perpera, kojeg su Dubrovčani (kupci), morali da plaćaju (prodavcu) Sandalju Hraniću-Kosači, vojvodi Rusaga bosanskog, na osnovu kupoprodajnog ugovora (lat. emptio venditio) o prodaji južne polovine Konavla zaključenog 1419. godine između ove dve strane (M. Dinić: ,,Dubrovački Tributi”, Mogoriš, Svetodmitarski i Konavaoski dohodak i Provižiun braće Vladkovića, Glas Srpske kraljevske akademije 168, 1935.god. , 205–256. = isti, Iz srpske istorije srednjega veka, Beograd 2003., 711-755.). Jedan zlatni dukat (cekin) je vredeo 3 perpera (solida), od početka do sredine 15. veka (Slavica Moravčević, Večernje novosti, ,,Zlatni sjaj perpera”, 13. oktobar 2010. godine). Radič je plemićko ime , koje su u srednjem veku pre dolaska Turaka nosili jedino srpski velikaši i predstavnici vladarskih kuća, na primer: Radič Crnojević, osnivač dinastije Crnojevića, gospodar Zete, Budve i drugih osvojenih mesta, kao i Radič Sanković, vojvoda, koji je upravljao Humom i bio poslednji izdanak svoje loze (V. Ćorović, ,,Istorija srpskog naroda”, Četvrti period, 1. Srbi između Turaka i Mađara i 2. Mađarska prevlast u Bosni i Srbiji, BIGZ, (1989.), str. 206. , 207. i 211. ; Mavro Orbin: ,,Kraljevstvo Slovena”, /Il Regno de gli Slavi, 1601.godine/, Beograd, 1968. godine, Srpska književna zadruga, Osnovana 1892. godine, članovi redakcije: Franjo Barišić, Radovan Samardžić, Sima Ćirković, preveo sa italijanskog Zdravko Škundrica, str. 190. , 193. , 208. i 293. ) . Radič je isključivo srpsko ime, čak i danas u 21. veku, na prostorima Republike Hrvatske (Croatian Ancestry Limited, Chicago, SAD). Radič je i otporna, višegodišnja biljka koja se gaji kao jednogodišnja zbog bledih listova ili korenja. Boja listova je tamnozelene ili svetlo zelene boje (može biti i crvena), a glavne žile su bele boje (AgroKlub.rs).
Saznao sam da je porodica plemenita, da je iznedrila vitezove kao što je srpski junak Ivelja Ivković koji se borio u boju na Kosovu polju 28.06.1389. godine i u bici kod Bileće 27.08.1388. godine, prvoj pobedi srpske vojske nad Osmanlijama, ali je ostalo pitanje koje titule su nosili njeni članovi. Potom sam naišao na podatak da se u jednoj staroj listini iz Like pominje ime Antola Ivkovića, kneza vlaškog (J. Vončina ,,Četiri glagoljske listine iz Like”, PREPIS ORIGINALA, 1955.god., citirane isprave i u interpretaciji N. Klaić, radovi staroslavenskog Instituta, knjiga 2, 1955. godine, str. 213., 214., 216., 217., 218. i fotografija listine nakon strane 224.) . Vlasima su nazivani Srbi, hrišćani istočnog obreda, koji su se bavili stočarstvom (V. Klaić: ,,Vlasi u Hrvatskoj tečajem 14. i 15. stoljeća”, 1880. god. , strana 9. , glava 1. , tačka 2., 3. i 4. ). O tome da se radi o Srbinu, osim njegovog srpskog prezimena Ivković i njegove srpske titule knez vlaški, govori i njegovo ime. Ime Antol je oblik starogrčkog imena Anatolios, što znači čovek sa istoka, istočnjak; anatole je na starogrčkom istok (Onomatolog dr Z.Bjelanović ,,Značajke odlike prezimena dvorskog kraja”, DVOR na Uni, 1991.god. /www.scribd.com/doc/24654080/znacajke-odlike-prezimena/; onomatolog dr M. Šimundić, ,,Rječnik osobnih imena”, Zagreb, 1988. god., strana 13.). Tekst glagoljske listine iz 1433. godine počinje sa: ,,Mi Antol’ Ivković’ . i Ivan Herendić’ k’nezi vlaški …”.
Prateći razvoj i kretanje porodice Ivković, tokom srednjeg veka, otkrio sam da se razgranala i proširila je svoje feude izvan Hercegovine. Srpske velmože Ivkovići su imali svoje posede i u zapadnim delovima Bosne. Vjekoslav Klaić je u svojoj Knjizi III. , ,,BOSNA” (Zemljopis), podatci o zemljopisu i poviesti Bosne i Hercegovine, 1878. god., str. 187. i 188. , zapisao, citiram: ,,Peći, gradić izdod Pećke gore, u kojem gospodovahu najprvo Ivkovići, a kasnije knezovi Blagajski (Babonići). – Kladuša Velika, grad između potoka Ruševice i Kladušnice. Ponajprije pripadaše Kladuša V. porodici Ivkovića, g.1460. dopade pako kneza Martina Frankopana. – Kladuša mala , gradić tik potoka Kladušnice. Njom gospodovahu najprije Ivkovići, god. 1470. zapade ona bana Ivana Tuza od Laka, a kasnije dođe u ruke slunjskoj lozi Frankopana (Jurju i sinu mu Franji). — Čaglica, pripadaše porodici Ivkovića “. Delovi plemenite srpske porodice Ivković su sve do 1558. godine imali imanja i u Hrvatskoj. U ,,Zborniku za narodni život i običaje južnih Slavena”, Том 30, Jugoslavenska akademija znanosti i umjetnosti, 1935. godine, strana 78. , je zapisano, citiram: ,,Na lijevoj obali Mrežnice imali su svoja vlastelinstva Ivkovići, Tatarići i Herendići, a na desnoj Dragučići i Štefkovići. Grgur Štefković bio je zet kneza Bernardina Frankopana, imao je njegovu kćer Veroniku za ženu. Ivkovići, Tatarići i Herendići su imali svoje dvorove u Mlaki ili Gredi. G.1558. smrću Nikole Ivkovića izumire njihova porodica “. U delu ,,Stručna podloga za zaštitu poriječja rijeke Mrežnice” – suradnja: Krunoslav Leko, Neven Trenc, Vida Posavec Vukelić, Aljoša Duplić, Kristijan Čivić, Irina Žeger Pleše, dr. sc. Srećko Božičević, dr. sc. Antun Alegro, Dario Hruševar, dipl.inž. Karlo Posavec, Javna ustanova za upravljanje zaštićenim prirodnim vrijednostima Karlovačke županije, Hrvatske šume d.o.o., Ministarstvo obrane RH, Izrada karata : Vladimir Hršak, Davorin Marković, ravnatelj, Zagreb, 2010., strana 89. , stoji zapisano, citiram: ,,Dvor Ivkovića (1372.-1558.) bio je u Gredi”. Mrežnica je reka u Karlovačkoj županiji, u Republici Hrvatskoj, duga je 63 km i njen sliv obuhvata površinu od 64 km2. Mrežnica je posebna zbog velikog broja vodopada, u ukupnom broju od 93. Ona se penje u Kordun, zapadno od Grada Slunja, i teče na sever, paralelno kroz pritoke Dobra i Korana, kroz Generalski Stol i Dugu Resu, kada se konačno uliva u Koranu na jugu Karlovca (Hrvatska elektroprivreda).
Najviše vremena sam posvetio pronalaženju grba porodice Ivković, najvažnijeg simbola plemstva. U ugarskom spisu od 19. jula 1433. godine, glagoljskoj listini iz Like, sačuvan je grb srpske kneževske porodice Ivković. Grb je na pečatu kneza Antola Ivkovića i visi na vrpci bele boje, koja je provučena kroz donji deo listine. Prikazana je životinja (vuk), nad kojom se nalaze petokraka zvezda i grančica. Ta petokraka zvezda je heraldički prikaz petokrakog cveta koji se zove hercegovački zvončić (lat. Campanula hercegovina). Hercegovački zvončić naseljava veoma negostoljubiva i surova staništa kakva su okomite stene planina u Hercegovini (Prenj, Čvrsnica, Čabulja, Plasa i Velež) na visinama između 1.150 i 1.500 metara, a raste i u kanjonima nekih reka (Neretva, Rakitnica i Drežnika). Biljke, retko visoke preko dvadesetak centimetara, debelim poluodrvenelim rizomom (grč. rizom = masivni korijen, od rhizóō) prodiru duboko u pukotine krečnjačkih stena. Od juna do avgusta, kada je biljka u punom cvatu, mnogobrojni plavičastoljubičasti cvetovi u obliku zvonca ističu se na pozadini od izbeljenog kamena (Olja Vasić, Prirodnjački muzej Beograd). Hercegovački zvončić je endemska vrsta. Ova vrsta zvončića raste samo na kršu u Hercegovini i simbol je istrajnosti Ivkovića i Hercegovaca uopšte. Grančica koja se nalazi u grbu Ivkovića je grančica hercegovačkog hrasta sladuna (lat. Quercus frainetto tenore, Quercetum confertae hercegovinicum). Na sprskom jeziku se još naziva i blagun (Moja Bašta – Baštovanski online servis 2008-2012.). Takođe, grb Velike Kladuše je izmenjeni grb Ivkovića, prvih gospodara tog mesta. U grbu V. Kladuše su dodati tvrđava, godina i naziv grada. Sivi vuk je zamenjen belim konjem koji i dalje podseća na vuka, s tom razlikom što je konj prikazan tako da se propeo na zadnje noge umesto vuka koji hoda sa podignutom jednom prednjom nogom, zlatna grančica hercegovačkog hrasta sladuna je promenjena u beli polumesec (mladi mesec) znak Otomanske imperije i islama, zatim petokraka zvezda je zadržana, ali je sada bele boje kao muhamedansko znamenje, a ne kao prvobitno plavičastoljubičasti petokraki cvet – hercegovački zvončić. Grb srpske kneževske porodice Ivković: beli srpski srednjovekovni štit (gotički tip štita ili neki drugi heraldički oblik), u srednjem delu, srednjoj zoni tog štita nalazi se stilizovani sivi vuk prikazan u celosti, odnosno heraldički ,,vuk u prolazu”, vuk koji hoda sa podignutom jednom prednjom nogom, otvorenih čeljusti sa izbačenim jezikom, okrenut u istu stranu kao u grbu Velike Kladuše, iznad vuka u gornjem delu, vršnoj zoni štita su stilizovani plavičastoljubičasti petokraki cvet hercegovački zvončić (plavi petokraki zvezdasti cvet sa zlatnom, žutom sredinom, to jest tučkom) i pored njega, u obliku polukružnice stilizovana zlatna (žuta) grančica hercegovačkog hrasta sladuna sa žirovima, sve u rasporedu kao u grbu V. Kladuše, povrh štita je srednjovekovna srpska viteška kaciga-šlem, sa rešetkama ili sa prorezom, oko šlema i štita sa leve i desne strane je plašt u dve boje, zlatnoj (žutoj) i plavoj, iznad šlema je ovojnica, takođe, dvobojna, zlatna (žuta) i plava, nad kojom je čelenka u obliku sivog ,,vuka u prolazu”, vuka koji hoda sa podignutom jednom prednjom nogom, otvorenih čeljusti sa izbačenim jezikom, ispod štita je natpis (moto): Ivkovići (ispisan srpskom ćirilicom ili srpskom Vukovom latinicom), pozadina natpisa je zlatna (žuta) i na njoj su slova crne boje. Grb sa pečata kneza Antola Ivkovića, opisan u knjizi J. Vončina ,,Četiri glagoljske listine iz Like”, PREPIS ORIGINALA, 1955.god., citirane isprave i u interpretaciji N. Klaić, radovi staroslavenskog Instituta, knjiga 2, 1955. godine, str. 213., 214., 216., 217., 218. i fotografija listine nakon strane 224. , mora biti izrađen u skladu sa pravilima struke, odnosno heraldike. Pregledajući rodoslov Ivkovića koji brižljivo čuva i izrađuje Dragan Ivković, ustanovio sam da je knez Antol Ivković rođen oko 1370. godine u Bijeloj Rudini, kod Bileće, u Hercegovini. Knez Antol Ivković je bio najstariji sin u porodici, a otac mu je bio knez Risto Ivković rođen oko 1340. godine, takođe, u Bijeloj Rudini. Najstariji sin kneza Antola Ivkovića je bio knez Jefto Ivković rođen oko 1400. godine, u Bijeloj Rudini. Knez Antol Ivković je bio gospodar područja od Bijele Rudine do Vatnice (današnje Fatnice), kod Bileće, u Hercegovini, grada Peći kod Pećke gore, gradova Velike i Male Kladuše i mesta Čaglice, u Bosni, kao i mesta Mlake – Grede i vlastelinstva na levoj obali reke Mrežnice, u Hrvatskoj.
U potrazi za srednjovekovnim nadgrobnim spomenicima Ivkovića i njihovim uklesanim imenima kao svedocima starih i slavnih vremena, Boljuni su mi bili prioritet. U Boljunima kod Stoca, grada u kom je stolovala i vladala Humom, Hercegovinom porodica Kosača, nalazi se velikaško groblje sa mnoštvom stećaka, ali sa malo sačuvanih natpisa. Među očuvanim je i onaj na kojem piše: ,,a se leži Erina Ivkovica” (Marko Vego, ,,ZBORNIK srednjovjekovnih natpisa Bosne i Hercegovine”, knjiga II. , izdanje zemaljskog muzeja – Sarajevo 1964. , str. 17 – 30.) . Erina (Jerina) Ivkovica je iz porodice Ivković. Postoji priča u porodici Ivković da je majka Vlatka Vukovića – Kosače iz porodice Ivković, odnosno da je Erina Ivkovica žena Vuka Kosače, osnivača dinastije, oca Vlatka Vukovića – Kosače. Na tom groblju su sahranjeni i vojvoda Vlatko Vuković – Kosača i njegova porodica. U malobrojnim postojećim zapisima u kamenim stećacima, krstovima, pločama i blokovima su i imena Radič i Radiča, muški i ženski oblik ovog velikaškog, srpskog imena (Croatian Ancestry Limited, Chicago, SAD). Tu su nadgrobni spomenici srpske plemkinje Radiče Abrat (Obrat), srpskih velmoža Radiča Vučića i Radiča Vladisalića, kao i njegovog bliskog srodnika vlastelina srpskog Vlaća (Vlađa) Vladisalića. Ovde počivaju i velikaši srpski Radosav Heraković, Petar Vukčić i Vukić Vumić, srpski plemić Bogavac Boljunovič i njegova supruga vlastelinka srpska Tara (Tarah) Boljunovič. Nalaze se tu i grobna mesta i obeležja plemkinje srpske Lubice Vlatkovice (Lubica – Ljubica iz porodice Vlatković), vladikovke (vladarke) srpske Erine (Jerine) Vukocamić i srpske vlastelinke Stane Ćurenovice (Stana iz porodice Ćurenović – Đurenović), kao i mnogih drugih srpskih vitezova i junaka, njihovih majki, sestara i supruga. Ovo mesto i groblje su nazvani po srpskoj velikaškoj porodici Boljunovič – Boljuni, na čijim posedima su nastali. Boljuni su uvršteni na listu svetske kulturne baštine UNESKO-a (UNESCO).
Proučavajući istoriju porodice Ivković koja nije menjala prezime više od milenijuma, odnosno od kada su Srbi u 9. veku, u Tesaliji, prihvatili hrišćanstvo, nailazio sam na podatke o porodicama koje su joj srodne. Od Ivkovića je nastala porodica Fržović (Srpska kraljevska akademija, Srpski etnografski zbornik, knjiga dvanaesta, Naselja srpskih zemalja, knjiga VI. , ,,Hercegovina”, antropogeografske studije, dr Jevta Dedijera, uredio dr J. Cvijić, 1909. god., u Beogradu, strana 223.) . Po jednom kazivanju, Ivkovića iz Nevesinja, u davna vremena Ilija Ivković, čovek visokog rasta i veoma spretan uspeo je skočiti toliko visoko da je sa drveta srušio gnezdo divljih pčela, fržinu. Od tog doba njegovi potomci se nazivaju Fržovići, ali se zna da su u srodstvu sa Ivkovićima i sa njima ne stupaju u brak. Po drugoj priči, Ilijinom ocu su umirala deca pa su ranije bile gatke da se deci veže crveni konac oko ruke. U njihovu kuću je došao čovek sa strane i kada je dolazio usput je našao zanimljiv čvor i poneo ga sa sobom. Kada je ušao u kuću i video dete sa crvenim koncem i ostalim gatkama dao mu je taj čvor (frž). To dete (Ilija Ivković) je ostalo živo i po tom fržu je dobio nadimak i kasnije promenio prezime. To je kazivao Jovo Fržović iz Nevesinja. Fržovići žive u selu Biogradu. Postoje porodice kao što je porodica Ivkov. To su Ivkovići koji su se doselili na prostor današnje Vojvodine, pre nego što su državne vlasti carske Austrije administrativnim putem zabranjivale postojanje prezimena sa nastavkom -ić kod Srba, donošenjem posebnog normativnog akta 1817. godine, su izdale naređenje, po kojem Srbi nisu smeli da nose prezimena sa nastavkom -ić, što je na području Ugarske posebno strogo sprovođeno. Tako su srpska prezimena koja su se završavala na -ović (npr. Ivković) ostala sa nastavkom -ov (npr. Ivkov). Sva ostala srpska prezimena pre svega u Ugarskoj morala su se završavati na -ov, -ev i -in ili na -ski, -ški i -čki (Trifun Pavlović, Srpsko nasleđe, Istorijske sveske, broj 11, ,,Kako su formirana srpska prezimena: Jovanović, Jovanić, Jovanov, Jovin, ili Jović? Srpski tić preziva se na ić”, novembra 1998. godine). U Austrougarskoj su Ivkovi imali plemićke titule, plemstvo je dodeljeno 1860. godine Dimitriju Ivkovu (Duišin V.A.: ,,Zbornik plemstva u Hrv., Slav., Dalm., B. i H., Kot., Dubrov. i Vojvodini”, II Svezak, I Dio, 1938.god., strana 30.). U grbu porodice Ivkov, u dva od četiri polja na štitu prikazana je ruka sa sabljom, a u trećem polju se nalazi šestokraka zvezda. Takođe, čelenka koja je povrh šlema i štita pomenutog grba, u obliku je šestokrake zvezde. Ruka sa sabljom je grb Primorja i Huma – grb Primordiae Kvmaniae. To je 15. grb (15. list) u grbovniku Korenić – Neorić, najstarijem prepisu grbovnika Petra Iveljinog koji nastao je 1595. godine i istovetni grb u Fojničkom grbovniku koji je nastao 1675. ili 1688. godine (Srđan Rudić, ,,Vlastela ilirskog grbovnika”, 1. Grbovnik Korenić – Neorić i 11. Fojnički grbovnik , Istorijski Institut, Posebna izdanja, knjiga 52, Beograd, 2006. , str. 62. , 63. , 75. i 76. ; Belović, B: O heraldičkom spomeniku u Fojničkom manastiru, Zastava, 59/1928, 100, 3, 101, 3.; Fojnički grbovnik, Novinsko-izdavačko preduzeće Oslobođenje, Sarajevo, 1972.; Prikaz: Vesna Mušeta, GDI BiH, god. XX (1972-1973), Sarajevo, 1974, 265-268. ; Fojnički grbovnik, Rabic, Sarajevo, 2005. ; Prikaz: Emir O. Filipović, Prilozi IIS, 34, Sarajevo, 2005, 350-353.; Dubravko Lovrenović: Fojnički grbovnik, ilirska heraldika i bosansko srednjovjekovlje, Bosna Franciscana, br. 21, god. XII, Sarajevo, 2004, 172-202.) . Šestokraka zvezda i ruka sa sabljom su znamenja u grbu Huma (Banac, Ivo. Grbovi : biljezi identiteta, 1. izd., Zagreb : Grafički zavod Hrvatske, 1991. , strana 125. ) . Ovo potvrđuje da je Ivkov porodica Ivković iz Huma (Hercegovine) . Ivanovići iz sela Udrežnja (Nevesinje) potiču od plemenite porodice Ivković sa Meke Grude (Srpska kraljevska akademija, Srpski etnografski zbornik, knjiga dvanaesta, Naselja srpskih zemalja, knjiga VI. , ,,Hercegovina”, antropogeografske studije, dr Jevta Dedijera, uredio dr J. Cvijić, 1909. god., u Beogradu, strana 223.) . Od Ivkovića su nastale i porodice Ivanišević iz Bežđeđa (Nevesinje), Čovilo iz Nevesinja, Pijunlija iz sela Lakat (Nevesinje). Porodica Želud su Ivkovići. Želud na staroslovenskom znači žir, plod hrasta, omiljenog drveta svih Slovena. Po reči želud je organ za varenje, želudac dobio ime, jer je žir bio važna namirnica u ishrani ondašnjih ljudi.
Ovim istraživanjem sam utvrdio i to da postoje Ivkovići koji su promenili veroispovest, ali su zadržali svoje srpsko prezime ili sećanje da pripadaju ovoj plemenitoj porodici. Nakon pada Hercegovine pod Otomansku vlast, 1482. godine, Ivkovićima se oduzimaju imanja koja su se prostirala od Bijele Rudine do Fatnice. U knjizi ,,Bilećske Rudine” antropogeografska ispitivanja, Naselja srpskih zemalja, knjiga 2 – Srpski etnografski zbornik, knjiga V. , Beograd, 1903. godine, strana 867. /55*/ , dr Jevto Dedijer je zapisao, citiram: ,,…Pošto su muslimani ušli u ovu oblast, Ivkovići su izgubili većinu zemlje, samo su zadržali jedan dio zemlje, koji je i danas njihov. Na njihovoj zemlji u Podgorju bila se je nastanila muslimanska porodica Čelari…” Stanoje Stanojević je u svom delu, ,,Istorija srpskoga naroda”, glava IX. , SRPSKI NAROD POD TURCIMA, drugo izdanje objavljeno 1910. godine, zapisao, citiram: ,,Tako su se, krajem XV i početkom XVI veka, počeli Srbi u velikim masama naseljavati u Dalmaciji, Hrvatskoj, Slavoniji, Sremu i Bačkoj, daleko uz Dunav i Tisu, u Banatu i Pomorišju, u Erdelju i u Vlaškoj. Svuda je tu bilo puno pustih krajeva, opustelih zbog turskih pljačkanja, i svuda su se tu, bežeći ispred zuluma, ili svojevoljno ili po pozivu, naseljavali Srbi, da rade zemlju i da se biju sa Turcima.” Tada su se pojedini Ivkovići i članovi njima srodnih porodica spustili u primorje i nastanili u Dalmaciji, gde su vremenom postali katolici. Doselili su se u Zadar i njegovu blizinu, u Sinj, zatim u okolinu Cavtata, na poluostrvo Pelješac (Brijesta), na ostrvo Korčula… Ubrzo nakon prelaska u katoličanstvo, Ivkovići su zbog svog plemićkog porekla i zbog svoje učenosti dospeli na čelo Rimske katoličke crkve u Hrvatskoj i Bosni. Od 1625-1633. godine biskup skradinski i upravitelj bosanske biskupije je bio fra Toma Ivković (,,Biskupska Konferencija Jugoslavije”, 1975.god.). Skradin je grad u blizini Šibenika. Jedan deo Ivkovića je prešao u islam. Postoje Ivkovići muslimani u Jablanici (Hercegovina). Muslimanska porodica Kajan iz sela Sopilja (Nevesinje, Hercegovina) poreklom je od Ivkovića. Takodje, postoji predanje da su čuveni Rizvanbegovići iz Bosne starinom Ivkovići.
Izučavao sam i jedinstvenost Ivkovića. Ivkovići se pominju i u srpskoj, narodnoj, epskoj poeziji. Čuvena je pesma ,,Kosa Ivkovića”, koja se peva uz gusle. Kosa Ivković je bila jedna od najlepših devojaka, Ivkuša u porodici Ivković. Takođe, poznata je i srpska, narodna, epska pesma ,,Povrati mi lice ! “, koja govori o ljubavi između sestre Ivkovića i Ive Crnojevića, odnosno Ivana Crnojevića, vladara srednjovekovne srpske države Zete, u periodu od 1465–1479. godine i od 1481-1490. godine (Vladimir Ćorović, ,,Istorija srpskog naroda”, Četvrti period, 10. Stvaranje nove srpske despotovine, 11. Pad Hercegovine i 12. Pad Crne Gore, BIGZ, (1989.) , str. 271., 272., 274. i 276.) .
POVRATI MI LICE!
Vezak vezlo triest djevojaka,
A pred njima sestra Ivkovića;
U ruci joj šibika od zlata,
Čijem bije po rukam’ djevojke:
»Vez’te brže, dugo jadne bile!
U junake vi se ne uzdajte!
Junak vjera i šušnjata grana:
Listak pane, a grana ostane.
Taka ti je vjera u junaka,
Kako mene Crnojević Ivo.
Svašta mi je Ivo donosio:
Sitni češalj, sjano ogledalo,
Dv’je jabuke, u njedrim’ nošene;
Dvije dunje s lista ukinute,
Gurabije na suncu pečene.
A sad meni sitnu knjigu piše:
»»Vrat mi blago, sestro Ivkovića!««
A ja sam mu drugu otkitila:
Vrat’ mi lišće, Crnojević Ivo!
Ka’ i ovih drugih djevojaka,
Ja ću tebi i otroje blago.«
Iz Popova u Hercegovini; kazivala Jela Bukvić.
Ivkovići su bili i vođe srpskih hajduka i srpskih uskoka koji su se borili protiv Otomanske imperije i zuluma koje je činila nad Srbima i drugim narodima pod njenom vlašću. Zbog svojih zasluga u borbi za slobodu Ivkovići su opevani u junačkim pesmama.
NARODNE PIESME
bosanske i hercegovačke
skupio
Ivan Franjo Jukić Banjalučanin
i Ljubomir Hercegovac (FR. GR. MARTIĆ)
izdao
O. Filip Kunić Kuprješanin.
SVEZAK PERVI. PIESME JUNAČKE.
U Osieku 1858. god.
(str. 40. i 41.)
Odlomak iz junačke pesme:
,,..Koliko je žala oko mora,
Il’ kamena u keršnih kotarih,
Ol’ derveta u Kunar planini,
Onliko je i junakah bilo;
Ni starac ih pobrojio nije,
U svojie’ stotinu godinah,
Sve, uz gusle, s’ vilam boraveći —
A kakol’ će pero i jazia.
Poglavice da je proslaviti,
Ki vodiše čete i hordie,
I nosiše svione barjake:
Kaže starac Senjanin Ivana,
I Tadiu brata Ivanova,
Silna zmaja Janković Stojana.
I deliu Smiljanić Iliu,
I njegove bratje šestericu,
Ivanova Komnen barjaktara,
Sve po redu devet Ivkovića’,
Pa viteza Mandušića Vuka,
I sokola Petra Merkonjića;
Do tri bana, silna gospodara.
Od Ledjana i Zadra kamena,
I biela od Janoka grada;
I još ima trista poglavicah. —
Fali mnoge gorske haramie,
Ponajbolje Tomić Mohovila,
I dietića Gavran harambašu,
Gruju diete, starinu Novaka;
A ostalih ni broj se neznade…”
Veći deo porodice Ivković se seli oko 1700.-te godine iz Bijele Rudine u veliko planinsko selo, Donji Drežanj, kod Nevesinja, a odatle su se mnogi raselili po celom svetu. Ivkovići su zbog svog plemstva i viteštva oduvek uživali veliki ugled u svom srpskom narodu.
Odlomak iz narodne pesme ,,Sinovica popa Milutina”:
“…Kad to čula snaha Ikonija,
Ona ode na bijelu kulu,
Te dozivlje svoju milu šćerku:
,,Šćeri moja, mlada Anđelijo!
,,Udaji se, moja šćeri draga!
,,Eto tebi svata na probira
,,Sve po izbor’ bolji od boljega,
,,Uzmi, šćeri, koga tebi drago;
,,Da ti neke po imenu kažem:
,,Od prvih je, mila šćeri moja,
,,A od Gacka polja širokoga,
,,Od bogate kuće Žarkovića,
,,Ovo ti je dobar mušterija;
,,A drugo je tebi mušterija
,,Od široka polja Nevesinja
,,I bogate kuće Ivkovića,
,,Hajde, šćeri Nevesinju ravnu,,
,,Tamo tebi loše biti neće;
,,I trećega da ti, Anđo, kažem,
,,Od Mostara grada bijeloga
,,Od bogate kuće Petrovića,
,,Ovo ti je dobar mušterija;
,,Sada uzmi, koga tebi drago.”…
Ivkovići su poštovani i kod muslimana koji su ih kao najviđenije Srbe ovekovečili u svojim pesmama, kao što je ,,Ženidba bega Ljubovića”, u kojoj se kazuje i o Iliji Ivkoviću.
Odlomak iz narodne pesme ,,Ženidba bega Ljubovića”:
,,…Došlo vrijeme da đevojku vode
A Ljubović Nevesinju ode
Sluge nose kafu na tabaci
a on staroj kazivaše majci
za ženidbu u Čengića bega
pođe stara blagoslivljat njega
A neka si, hairli ti bilo
to je meni po volji i milo
Piši sine na sve kadiluke
kupi svate i Srbe i Turke
pred Turcima pašu Šerifliju
pred Srbima Ivković Iliju
ne ostavi Osman barjaktara
Lakešića iz grada Mostara…”
Nadalje, oni su se divili junaštvu srpskih gospodara i serdara Ivkovića i lepoti njihovih sestara. Te su tako pevali o devetorici hrabre braće Ivković, pre svih o Stojanu i Radivoju. Potom su veličali zanosnost Jefemije (Jefimije) i Kose Ivković.
Nekoliko odlomaka iz pesme ,,Dizdar Osman-aga i Mujagin Omer ili osveta pogubljenog Mujina Halila”:
,,…Što govori dizdar Osman-aga:
„Braćo moja, tridest četenika,
nije l’ majka rodila junaka,
muškijem ga pasom opasala
junačkijem glasom dozivala,
od svake ga rđe sačuvala,
od subote i od utornika,
od ujamka i od ureznika,
i u petak haljina rezani,
nije li se vode dogodio
da mi bide vješti kulauze
da mi svede četu niz Primorje
do bijele Ivkovića kule,
tanke kule Ivković Stojana,
jer sam čuo, kazuju mi ljudi,
đe je Vlaše curu odgojilo
joj nejma para od ćesara,
ni ljepote u sve sedam kralja,
ni japije do Stambol-kapije,
da bi mogla biti sultanija.
Ako bi nam bog pomogo jaki
te bi sišli u vlaško Primorje,
koji bi je junak ugrabio
baš bi znao da se oženio.”
Ošo Mujo u vlaško Primorje,
tankoj kuli Ivković Stojana
oko sestre dilber Jefemije.
Ja u zo čas četu pokupio,
i poveo gojena Halila,
siđe brate u vlaško Primorje.
Opazi me devet Ivkovića,
devet Vlaha od jedne Vlahinje,
na dobre se konje popraviše,
devet konja od jedne kobile,
i pred moju četu izlećeše
svu mi butum četu rasćeraše.
Halila mi brata posjekoše,
jošte mene obraniše ljuta.
„Aga Mujo, haran buljubaša,
i ja četu bijah pokupio
i ja ćaha u vlaško Primorje
do bijele Ivkovića kule,
pa ti vješta kulauza nejmam
da mi četu svede u Primorje
tankoj kuli Ivković Stojana.
Nećeš aga gajret učiniti,
utegnuti rane po tijelu,
da mi četu svedeš niz Primorje
do bijele Ivkovića kule,
ne bismo li curu ugrabili?”
Đogat će te svesti u Primorje
do bijele Ivkovića kule,
Po durbinu seiri Primorje
dok opazi bjelicu šenicu
u ravnome polju primorskome.
Ta šenica Ivković Stojana.
Silno Vlaše namolilo mobu,
trista srpa, dvjesta vezioca,
i gospode mnogo za seira
što seire mobu i šenicu.
Više mobe mledene kočije,
u kočije dilber Jefemija,
sestra mila devet Ivkovića.
I kaka je, zgodila je munja,
đelček cura od boga stvorena,
al’ na curu mnogi dževairi
ševak daje niz polje zeleno.
Onda veli moba u šenici:
„O, bogami, sužanj nevoljniče,
šenica je Ivković Stojana,
u šenici moba Stojanova,
kočije su Ivković Stojana,
u kočije sestra Stojanova.
Kad to začu Mujagin Omere,
eto momak do kočija dođe,
kako dođe, tiho odgovara:
„Jefemija, gospocka djevojko,
poplatide sužnja nevoljnoga.”
Kad to začu glavita djevojka,
zaturila u džepove ruke,
izvadi mu četiri dukata
pa ih dade sužnju nevoljniku.
Kada Omer pare pokupio,
pa mu đavo ne da siđet s mirom,
već po tome curi govoraše:
„O, boga ti, gospodska djevojko,
za koga si lice ubjelila,
a za kog si kosu ubojila
il’ za kralja ili kapetana,
il’ za kakvu vlašku poglavicu?”.
Opazi ga devet braćenica,
pred Mujinu četu izlećeše,
svu mu butum četu rasćeraše,
Halila mu brata posjekoše,
serdar Muji rane zadadoše,
pobježe im ranjen na Đogatu.
progovara brate Radivoje:
«Šuti, sestro, dilber Jefemijo!
Ondar veli sestra Ivkovića:
„O bogami, sužanj nevoljniče,
bjež’, Omere, poginućeš ludo.
Sad će doći Ivković Stojane,
otišo je mobi po užinu,
sad će doći Ivković Stojane,
poznaće ti Mujina Đogata,
da si tica pa da imaš krila,
svi da su ti džini kulauzi
tebi život ne bi ostanuo.”
Dok eto ti Ivković Stojana
Za njime se poćer naturio:
najnaprijed osam konjanika,
osam brata, osam Ivkovića,
i za njima silovita vojska.
Kako koja sila dolazaše
od Stojana dilje ne iđaše.
opazi me devet Ivkovića,
na dobre se konje popraviše
i pred moju četu izlećeše,
svu mi butum četu rasćeraše,
i Omera posjekoše tvoga,
odnesoše u Primorje glavu.
Ja pobjego na doratu mome.” …
Odlomak iz narodne pesme ,,Hrnjice u Skradinu (Počitelj)”:
…”Da dovede trides’t djevojaka,
sve sestara vlaškijeh serdara
i pred njima Ivkovića Kosu”…
PJESME O MUJI HRNJICI
Priredio
Dr. Munib MAGLAJLIĆ
Sarajevo 1990.
Ivkovići su bili i sveštena lica, ali i monasi. Najpoznatiji je arhimandrit Simeon Ivković (oko 1756 – posle 1805. god.), emisar (izaslanik) mitropolita crnogorskog, Petra prvog Petrovića Njegoša (Svetog Petra Cetinjskog) na ruskom dvoru (Matica srpska: ,,IV. tom, I – Ka”, strana 7.) . Arhimandrit je starešina manastira ili nekoliko njih i to je najviši monaški čin do vladike (episkopa) u pravoslavnoj crkvi. Ivkovići, koji potiču iz Bijele Rudine kod Bileće i Donjeg Drežnja kod Nevesinja, imaju krsnu slavu Svetog Nikolu (zimskog), zaštitnika putnika i moreplovaca, možda iz razloga što su se mnogo puta selili i putovali i morem i kopnom. Takođe, bili su ribari i pomorci i u svojoj prapostojbini Tesaliji, u Velegezitiji, u predhrišćanskom periodu slavili su boga Vodena to jest Vodenog, čiju ulogu je preuzeo Sveti Nikola (Momir Janković, Srbski žurnal, ,,Bog Voden”, 17. decembra 2016. godine; Vesna Kakaševski/www.starisloveni.com/; Vladimir Ćorović, ,,Istorija srpskog naroda”, Prvi period, 3. Sloveni naseljavaju Balkan, 5. Slovenska plemena i njihova kultura i Drugi period, 1. Bugari i balkanski Sloveni, BIGZ, (1989.), str. 24., 41. i 60. ; Ostrogorski Georgije, ,,Istorija Vizantije”, Drugi deo, Borba za opstanak i preporod Vizantiske države (610-711), I. Reforme cara Iraklija i ratovi sa Persijancima i Avarima, Beograd, Prosveta, (1969), str. 110-112. ; The Oxford Dictionary of Byzantium, I-III, ed. A.P. Kazhdan, New York-Oxford 1991, 500-501.; Andreas N. Stratos, Byzantium in the Seventh Century, Volume IV, 668-685, Amsterdam 1978.). Ivkovići poreklom iz Hercegovine kao i njima srodne porodice su uzeli i druge slave, Svetog Jovana, Svetog Luku, Svetog Arhangela Mihaila… Na primer, Ivkovići iz okoline Smedereva su tamo došli sa prostora granice sa Bugarskom, gde su neko vreme živeli, sada slave Svetog Arhangela Mihaila, ali znaju da im je stara slava Sveti Nikola i obeležavaju je svake godine (po priči Jelene Ivković).
Prema rodoslovu porodice Ivković, poslednji knez u dugom nizu kneževa Ivkovića je bio knez Anto Ivković rođen oko 1790. godine u Donjem Drežnju, u Nevesinju, u Hercegovini, a njegovi potomci nisu više nosili titulu kneza, ali su uzeli porodični nadimak Kneževići (Ivkovići – Kneževići), u znak sećanja na kneževsko dostojanstvo. Otac poslednjeg kneza Anta Ivkovića (oko 1790. g.) bio je knez Jefto Ivković rođen oko 1760. godine, takođe u Donjem Drežnju. Knez Jefto Ivković (oko 1760. g.) je imao mlađeg brata kneza Gligora Ivkovića koji je rođen i sahranjen u Donjem Drežnju i ima svoj spomen krst visine oko 3 metra. Potomci kneza Gligora Ivkovića, takođe, nisu više imali kneževsku titulu, a da bi se razlikovala od starije grane Ivkovića – Kneževića, ova mlađa loza je uzela nadimak po Gligorovom i Jeftovom ocu knezu Antolu (Anti) Ivkoviću (rođenom oko 1730. godine, u Donjem Drežnju) i prozvali su se Aničići (Ivkovići – Aničići). Otac kneza Antola (Anta) Ivkovića (oko 1730. g.) je bio knez Risto Ivković. Najviše Ivkovića potiče od kneza Rista Ivkovića.
Ivkovića sada ima u Hercegovini, Bačkoj, Banatu, Sremu, Podrinju, Mačvi, centralnoj Srbiji, u istočnoj Srbiji, u južnoj Srbiji, na Kosmetu, u Bosni, u Crnoj Gori, Dalmaciji, Slavoniji i u rasejanju. Kumstvo je za Srbe najveća svetinja (Bog na nebu, kum na zemlji i Kum nije dugme – pa da se kum izgubi i da se kumstvo prekine i ugasi). Naša grana porodice Ivković, iz Crnče, sa Zaloma, kod Nevesinja, se okumila sa porodicom Gudelj, u Hercegovini, pre više od 300 godina i to staro kumstvo traje i danas. Različiti delovi stare i plemenite porodice Ivković imaju svoje porodične nadimke: Želudi, Milaković, Kebović, Šantaraga, Knežević, Marković, Gluvović, Soknić, Aničić, Mazetić, Pijunlije, Lazarević i Laković. Porodični nadimak naše grane loze Ivkovića je Soknić, po pretkinji Soki.
Zoran (Radovanov) Ivković iz Novog Sada, poreklom iz Crnče, sa Zaloma, iz Nevesinja, iz Hercegovine
Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u Republici Srbiji sproveden je u oktobru 2011. godine, od strane Republičkog zavoda za statistiku Republike Srbije. Na osnovu rezultata tog popisa, od ukupno 7. 186. 862 (sedam miliona sto osamdeset šest hiljada osamsto šezdeset dva) stanovnika, srpsko prezime Ivković se nalazi na 82. mestu najčešćih prezimena u Republici Srbiji. Redosled najčešćih prezimena u R. Srbiji:
1. Jovanović
2. Petrović
3. Nikolić
4. Ilić
5. Đorđević
6. Pavlović
7. Marković
8. Popović
9. Stojanović
10. Živković
11. Janković
12. Todorović
13. Stanković
14. Ristić
15. Kostić
16. Milošević
17. Cvetković
18. Kovačević
19. Dimitrijević
20. Tomić
21. Krstić
22. Ivanović
23. Lukić
24. Filipović
25. Savić
26. Mitrović
27. Lazić
28. Petković
29. Obradović
30. Aleksić
31. Radovanović
32. Lazarević
33. Vasić
34. Milovanović
35. Jović
36. Stevanović
37. Milenković
38. Milosavljević
39. Mladenović
40. Živanović
41. Simić
42. Đurić
43. Nedeljković
44. Novaković
45. Marinković
46. Bogdanović
47. Knežević
48. Radosavljević
49. Mihajlović
50. Gajić
51. Mitić
52. Stefanović
53. Blagojević
54. Antić
55. Vasiljević
56. Jevtić
57. Đokić
58. Stojković
59. Vuković
60. Rakić
61. Stanojević
62. Pešić
63. Tasić
64. Milić
65. Milanović
66. Zdravković
67. Grujić
68. Babić
69. Vučković
70. Matić
71. Perić
72. Ćirić
73. Paunović
74. Marjanović
75. Maksimović
76. Anđelković
77. Jakovljević
78. Gavrilović
79. Veljković
80. Tošić
81. Trajković
82. Ivković
83. Arsić
84. Miletić
85. Veličković
86. Radović
87. Miljković
88. Nešić
89. Jeremić
90. Radulović
91. Đurđević
92. Milojević
93. Urošević
94. Bošković
95. Trifunović
96. Božić
97. Radivojević
98. Đukić
99. Milutinović
100. Stamenković
Okupljanje porodice Ivković i svih onih koji potiču od Ivkovića će se održati 27.07.2019. godine u Donjem Drežnju (Nevesinje, Hercegovina). Ako možeš pošalji ovu poruku svim Ivkovićima i njihovim potomcima sa kojima si u kontaktu. Vidimo se.
U delu BLOG na sajtu Ivkovića se nalazi moje istraživanje o porodici Ivković podeljeno u 12 priča, obogaćeno fotografijama i dokumentima, to je polovina knjige o Ivkovićima. Adresa sajta Ivkovića je http://udruzenjeivkovic.net/ Zoran Ivković iz Novog Sada.
Pozdrav, molila bih da mi se javi ako ima netko od Ivkovića iz Odžaka kod Kupresa,porijeklo Pave Ivkovića,ja sam kćerka od njegovog sina Mirka Ivkovića koji je za vrijeme drugog svjetskog rata protjeran u Slavoniju,odnosno Dalj,a poslije se preselio u Osijek
Molim vas,ako ima netko od Ivković Pave iz Odžaka kod Kupresa da mi se javi,ja sam kćerka od njegovog sina Mirka Ivkovića,voljela bih znati da li imam još rodbine s tatine strane
U dubrovačkim spisima i Arhivu pronašao sam najstariji sačuvani pomen srpskog kneževskog prezimena Ivković. Septembra 1419. godine pominju se srpski vlastelini Vukota Bunčić (mesto Baljci, Bileća, postoji i srednjovekovna nekropola Bunčić), Stojko Ivković (mesto Bijela Rudina-Bila Rudina, Bileća, postoji srednjovekovno groblje Ivkovića, ostaci zidina dvora-kuće Ivkovića, a na posedima Ivkovića u Podgorju je bila stara kula Ivkovića), Ratko Dragosalić (iz ove kuće je i knez Radoje Dragosalić koji se pominje u poveljama Kralja Srba i Bosne Stefana Ostoje iz 1398.i 1399. godine)i Brajan katunar (Predojević) (mesto Prijevor, Bileća, postoje i ostaci srednjovekovne crkve Predojevića). Među svedocima u ovom sudskom sporu se pominje i srpski vlastelin Branko Predojević, kao i vlastelini Vidnić i Bogavčić.